در کشوری مثل ایران که بخش بزرگی از آن روی کمربند زلزله قرار دارد و زلزله خیز است، یکی از مهم ترین دغدغه ها در انتخاب نوع سازه، میزان مقاومت آن در برابر زلزله است. اسپیس فریم یا همان سازه فضاکار به دلیل طراحی خاص خود، به عنوان یک گزینه مدرن در پروژه های نمایشگاهی، صنعتی، ورزشی و حتی استیج ها استفاده زیادی دارد. اما سوال اصلی این است: آیا اسپیس فریم واقعا در برابر زلزله مقاوم است؟

ویژگی های اسپیس فریم در برابر زلزله

اسپیس فریم یک شبکه سه بعدی از اعضای لوله ای و اتصالات است که بارها را به طور یکنواخت در کل سازه توزیع می کند. همین طراحی باعث می شود تمرکز بار در یک نقطه خاص اتفاق نیفتد. موضوعی که هنگام زلزله اهمیت زیادی دارد.

برخی از مهم ترین ویژگی های اسپیس فریم در برابر زلزله عبارتند از:

• وزن سبک: وزن کمتر یعنی نیروی اینرسی کمتر در زمان زلزله. همین مورد، فشار وارده به سازه را به شدت کاهش می دهد.
• توزیع یکنواخت نیروها: طراحی سه بعدی سازه باعث می شود نیروهای زلزله در کل سازه پخش شوند، نه اینکه روی یک عضو متمرکز شوند.
• انعطاف پذیری و شکل پذیری: اعضا و اتصالات اسپیس فریم اجازه تغییر شکل های جزئی را می دهند، بدون اینکه سازه دچار شکست کلی شود. این خاصیت کمک می کند انرژی زلزله جذب شود.
• افزونگی (Redundancy): مسیرهای متعددی برای انتقال بار وجود دارد. اگر یکی از اعضا آسیب ببیند، بار آن به صورت خودکار بین اعضای دیگر پخش می شود.

مقایسه سازه فضاکار با سازه های سنتی

در سازه های متداول مثل تیر و ستون یا حتی خرپا، نیروها معمولا روی نقاط مشخصی متمرکز می شوند. اگر آن نقاط به درستی طراحی یا اجرا نشده باشند، احتمال شکستن بالا می رود. در مقابل، اسپیس فریم با داشتن مسیرهای متعدد انتقال بار و رفتار یکپارچه، عملکرد لرزه ای بهتری دارد و در برابر نیروهای جانبی زلزله پایدارتر است.

عوامل موثر بر مقاومت اسپیس فریم در زلزله

اگرچه ذات اسپیس فریم باعث می شود در برابر زلزله مقاوم باشد، اما عملکرد نهایی آن وابسته به چند عامل کلیدی است:

• طراحی اصولی و محاسبات دقیق بر اساس آیین نامه های لرزه ای
• کیفیت اتصالات پیچ و مهره ای یا جوشی
• نوع پوشش و وزن اضافی که روی سازه قرار می گیرد
• پایه گذاری صحیح و اتصال به فونداسیون
• استفاده از مصالح استاندارد و اجرای دقیق

آیا اسپیس فریم کاملا ضد زلزله است؟

هیچ سازه ای را نمی توان کاملا ضد زلزله دانست. اسپیس فریم هم از این قاعده مستثنی نیست. اما اگر طراحی مهندسی، اجرای صحیح و استفاده از مصالح استاندارد رعایت شود، این سازه می تواند عملکردی بسیار بهتر از بسیاری از سیستم های سنتی داشته باشد و گزینه ای مطمئن برای مناطق زلزله خیز باشد.

سازه های فضاکار به خاطر وزن سبک، طراحی شبکه ای و رفتار یکپارچه، در برابر زلزله مقاومت بالایی دارد. این سازه می تواند بارهای جانبی را به خوبی پخش کند و حتی در صورت آسیب دیدن بخشی از اجزا، کل سازه را پایدار نگه دارد. البته تمام این مزایا زمانی به واقعیت تبدیل می شوند که طراحی، ساخت و نصب آن به درستی انجام شود. به طور خلاصه می توان گفت: اسپیس فریم ضد زلزله مطلق نیست، اما یکی از ایمن ترین گزینه ها برای پروژه های بزرگ در مناطق لرزه خیز به شمار می رود.